گورستان های مون پارناس و پرلاشز در پاریس، های گیت در لندن، و نووُدویچی (Novodevichy) در مسکو از پربیننده ترین گورستان های مشهور جهان هستند که هر یک بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ کشور خود را نشان می دهند
در سال ۱۵۲۴ شاهزاده واسیلی سوم به یادبود پیروزی در جنگ با دولت لهستان- لیتوانی و اضافه شدن شهر اسمالنسک به روسیه صومعه ی نووُدویچی را در جنوب مسکو، ناحیه ی لوژینکی، ساخت. این صومعه که در قسمت جنوب غربی رودخانه مسکو ساخته شده و ۱۶ گنبد طلایی دارد به عنوان صومعه ی پشتیبان تزارها و شاهزادگان روس معروف شد و همیشه در این صومعه نماینده ی تزار و خانواده هایی با درجات اجتماعی بالا حضور داشتند از جمله “سوفی” خواهر پتر کبیر، که به خاطر مخالفت با پتر به این صومعه فرستاده شد.
دیدار از گورستان مسکو این امکان را به وجود می آورد که با چهره هایی نامی از تاریخ و فرهنگ دوره روسیه تزاری، اتحاد جماهیرشوروی سوسیالیستی، جمهوری فدرال روسیه آشنا شوید. این مکان را برخی سومین دیدنی مسکو دانسته اند.
ابوالقاسم لاهوتی: شاعر و آزادی خواه دوران مشروطه که در دوره ی پهلوی اول غیابی به اعدام محکوم شد و به اتحاد شوروی گریخت. مدتی وزیر فرهنگ و هنر تاجیکستان و مدتی معاون ماکسیم گورکی در هیات رییسه کانون نویسنگان اتحاد شوروی بود. روی سنگ گور او جز به خط روسی، به خط پارسی فقط نوشته شده است “ابوالقاسم لاهوتی کرمانشاهی”. به نظر می رسد او تنها ایرانی دفن شده در این گورستان باشد.
ناظم حکمت: از شاعران و نمایشنامه نویسان نام آور ترکیه ای که از ترکیه گریخت. تا زمانی که زنده بود چاپ آثارش در کشور ترکیه ممنوع بود اما در همان هنگام این آثار در کشورهای دیگر به ۳۰ زبان چاپ و پخش شده بودند!
آنتوان چخوف Anton Chekov
۱۸۶۰ تا ۱۹۰۴٫ داستان و نمایشنامه نویس روس که در عمر کوتاه ۴۴ ساله ی خود ۷۰۰ اثر ادبی خلق کرد. او را بزرگ ترین داستان کوتاه نویس و پس از شکسپیر بزرگ ترین نمایشنامه نویس می شمارند. آثار او از سال ۱۳۱۰ خورشیدی تاکنون توسط مترجمان بسیاری ترجمه شده است. در یکی از داستان های او “نشان شیر و خورشید” محور اصلی داستان روی شخصیتی ایرانی است.
یوری نیکولین Yuri Nikulin
۱۹۲۱ تا ۱۹۹۷٫ کمدین نام آور روس که بخش دلقک های سیرک مسکو را راه انداخت. مجسمه ی او را همان طور که در بخشی از فیلم های او وجود دارد ساخته اند به همراه مجسمه ای از یک سگ کوچک. پس از مرگ نیکولین سگ او تا یک هفته لب به غذا نزد تا مرد! جسد او را نیز در کنار صاحبش دفن کردند و مجسمه ی او را هم ساختند.
دمیتری شوستاکویچ Dmitri Shostakovich
۱۹۰۶ تا ۱۹۷۵٫ آهنگساز مشهور روس که استالین با او میانه ای نداشت و در مقاله ای با عنوان “هیاهو به جای موسیقی” او را در شمار ضد سوسیالیست ها آورده بود. برخی آثارش تا استالین زنده بود پخش نشدند. والس شماره ۲ او معروف است اما مشهورترین اثر او سمفونی ۷ یا لنین گراد است.
میخائیل بولگاکف Mikhail Bulgakov
از نویسندگان و نمایشنامه نویسان نیمه ی نخست سده ی بیستم که اثر معروفش “مرشد و مارگاریتا” است. جز این کتاب “دل سگ”، “گارد سفید”، “تخم مرغ های شوم” از او در ایران چاپ شده است.
سرگئی آیزنشتاین Sergei Eisenstein
۱۸۹۸ تا ۱۹۴۸٫ کارگردان و نظریه پرداز سینمای شوروی. نظریه ی تدوین او شهرت جهانی دارد. مشهورترین فیلم او رزمناو پوتمکین و دیگر فیلم هایش اعتصاب، انقلاب اکتبر، الکساندر نوسکی، ایوان مخوف است.
دیوید اویستراخ David Oistrakh
۱۹۰۸ تا ۱۹۷۴٫ از بزرگ ترین ویولونیست های روسیه. او کنسرت ویولون هایی از دمیتری شوستاکویچ و آرام خاچاتوریان را اجرا کرده است. در جنگ جهانی دوم، هنگام محاصره ی استالینگراد و در زیر بمباران ارتش نازی او کنسرت ویولونی از چایکوفسکی برای سربازان روسی اجرا کرد.
پاول بلیایف Pavel Belyayev
۱۹۲۷ تا ۱۹۷۰٫ فضاپیما و فرمانده ی واسخود۲ که برای نخستین بار در فضا راه رفت. پس از مرگش یکی از حفره های ماه و یکی از سحابی ها به یاد او نام گذاری شدند.
زویا کسمودمیانسکایا Zoya Kosmodemyanskaya
۱۹۲۳ تا ۱۹۴۱٫ یکی از پارتیزان های جوان که در جریان محاصره ی مسکو در جنگ جهانی دوم برای ۴۸ ساعت به دست سربازان ارتش نازی شکنجه شد اما او اسمش را هم نگفت. از صحنه های اعدام او توسط یک افسر آلمانی عکس گرفته شد، پس از کشته شدن افسر وسایل او به دست ارتش سرخ افتاد و هویت زویا معلوم شد. تندیسی که روی گور او ساخته شده درست مانند عکسی است که از او پس از اعدام گرفته شده است.
ولادیمیر مایاکوفسکی Vladimir Mayakovsky
۱۸۹۳ تا ۱۹۳۰٫ از شاعران فوتوریست روس که از ۱۴ سالگی به بلشویک ها پیوست. او را شاعر انقلاب و خلاق ترین شاعر روس خوانده اند. شعرهای خود را برای مردم در خیابان، کارخانه، میکده، جبهه می خواند و می خواست از نزدیک ترین راه با مردم رابطه داشته باشد. در ۱۹۳۰ با شلیک گلوله خود را کشت. این کتاب ها از او به زبان پارسی و در ایران چاپ شده است: ” ابر شلوار پوش” و “ولادیمیر مایاکوفسکی زندگی و کار” با ترجمه ی مدیا کاشیگر؛ “مایاکوفسکی شاعر”، “ساس” و “حمام” با ترجمه ی عطااله نوریان؛ “آمریکایی که من شناختم” با ترجمه ی وازریک درساهاکیان؛ “شعر چگونه ساخته می شود” با ترجمه ی اسماعیل عباسی.
یوری لویتان Yuri Levitan
۱۹۱۴ تا ۱۹۸۳٫ گوینده ی اخبار رادیو مسکو که در زمان جنگ دوم و هنگام محاصره ی مسکو توسط آلمان نازی برنامه های رادیویی رادیو مسکو را اجرا می کرد. گفتار لویتان با این عبارت روسی آغاز می شد: “ونیمانیه! گاواریت ماسکوا” این عبارت که به پارسی یعنی” توجه! مسکو سخن می گوید”، نشان دهنده ی آن بود که مسکو در مقابل ارتش نازی هنوز پابرجاست. می گویند هیتلر از فرماندهانش خواسته بود دو نفر را زنده یا مرده برای او بیاورند ژوزف استالین و یوری لویتان! صدای لویتان صدای اتحاد شوروی بود. خبر پیروزی ارتش سرخ بر آلمان نازی، خبر مرگ استالین، به فضا رفتن گاگارین و بسیاری خبرها با صدای او پخش شد.
نیکلای گوگول Nikolay Gogol
۱۸۰۹ تا ۱۸۵۲٫ یکی از بزرگ ترین طنزپردازان جهان و بنیان گذار سبک رئالیسم انتقادی در ادبیات روس. نوشته های گوگول در نویسنگان پس از او بسیار تاثیر گذاشت.از آثار معروف او داستان کوتاه “شنل” است که داستایفسکی آن را سرچشمه ی ادبیات جدید روس می دانست و این جمله ی معروف را در باره ی او گفت: ما همه از شنل گوگول درآمده ایم. برخی از کتاب های او به زبان پارسی: شنل، بازرس، تاراس بولبا، کالسکه، پرتره، مردگان زرخرید و یادداشت های یک دیوانه.
سرگی واسیلییویچ گراسیموف
۱۸۸۵ تا ۱۹۶۴٫ نقاش روس که در ابتدای جوانی کارهای آبرنگ او با سبک مدرن بودند. با روی کار آمدن رژیم جدید کمونیستی او کارهای هنری‌اش را با سبک جدید “رئالیسم سوسیالیستی” انجام داد. در جنگ دوم جهانی و هنگام محاصره‌ی مسکو او به سمرقند فرستاده شد. در سمرقند نقاشی‌هایش را با تاثیر از تمدن شرق کشید، این آثار اکنون در گالری ترتیاکوف شهر مسکو جای دارند.
نوشته مرتضی دزفولی در بهمن ۱۳۹۴ با استفاده از:
۱- آخرین دیدار میدانی از گورستان نوودُویچی در امرداد ۱۳۹۴
۲- گفته های سیروس برزو به هنگام دیدار از گورستان نوودُویچی
۳- کتاب راهنمای مسکو به زبان پارسی
تصویرها از گلناز دزفولی