این دو قلعه که در کشور سوریه قرار دارند به خوبی سیر تحول معماری دفاعی را در خاورمیانه و در دوره های جنگ های صلیبی، بیزانس و اسلامی نشان می دهند. این قلعه ها بر بلندای تپه ها و در مناطق مرتفعی که دارای موقعیت دفاعی کلیدی بوده و به خوبی مشرف و مسلط بر پیرامون خود هستند ساخته شده اند. قلعه صلاح الدین ایوبی و قلعه حصن به پیشرفت چشمگیری در سیستم دفاعی رسیدندکه متفاوت از سیستمهای اروپایی بود. این قلعه های به جامانده در خاورمیانه بارزترین نمونه تبادل فناوری بین جهان شرق و غرب است.
قلعه صلاح الدین
دژ صلاح الدین در ۳۵ کیلومتری بندر لاذقیه یا لاتاکیا قرار دارد. با وجود تخریب در برخی قسمت ها، این دژ نمونه خوبی از بناهای دفاعی از نظر کیفیت و استرات‍ژی است. دژ صلاح الدین مشخصاتی از دوره بیزانس در سده ۱۰میلادی، تحولات دوره فرنگان در نیمه دوم سده ۱۲میلادی و عملیات تکمیلی انجام شده توسط سلسله ایوبی(نیمه دوم قرن ۱۲و اواسط قرن ۱۳)را دارد. قلعه صلاح الدین در منطقه ای مجزا و دور از هرگونه تغییری در سده های اخیر قرار گرفته است.
نام نخست این دژ “صون” یا “صهیون” است اما در سال ۱۹۵۷ نام آن را به صلاح الدین تغییر دادند تا یادآور تسخیر این دژ به دست صلاح الدین ایوبی در سال ۱۱۸۶ باشد. بنای نخستین احتمالا توسط فنیقی ها ساخته شده است. بیزانسی ها در ۹۷۵ استحکاماتی ایجاد کردند، فرنگان در ابتدای سده ۱۲ آن را گرفتند و به عنوان تیول به رابرت صونی(صهیونی) واگذار شد، رابرت صونی آن را به صورتی درآورد که هیوکندی آن را “باشکوه ترین بنای صلیبی در آن دوره” نامید.
در سال ۱۹۳۷ میلادی بخشهایی از این دژ توسط فرانسویان بازسازی گردید و در سال ۱۹۶۶ میلادی اداره کل آثار باستانی سوریه بخشهای دیگر آن را بازسازی کرده و از آن هنگام به صورت موزه درآمده است.
قلعه حصن
دژ حصن که به “قلعه کردان” و “قلعه شوالیه ها” نیز شهرت دارد در فاصله ۱۰ کیلومتری شاهراه طرطوس- حمص قرار دارد و بر دشت بقاع، حمص و جنگلهای لاذقیه مشرف است. این دژ را مرداسیون، یکی از سلسلههای ملوکالطوایفی سوریه، در سال ۱۰۳۱ میلادی ساختند. صلیبیها در سال ۱۰۹۹ به فرماندهی “ریموند سنگیل” بر آن چیره شدند. در سال ۱۱۰۲ حکمران حمص دژ را از صلیبیها پس گرفت ولی پس از مدتی کوتاه یکی از فرماندهان صلیبی به نام تانکرت، حکمران انطاکیه، در سال ۱۱۱۰ آن را تصرف کرد و در سال ۱۱۴۴ “ریموند دوم” حکمران طرابلس آن را به “شوالیههای سنت جان” واگذار نمود و از همان زمان این قلعه به قلعه شوالیهها معروف شد. در سال ۱۲۷۱ ظاهر بیبرس از سلاطین مملوک مصر دژ را پس از محاصره ای طولانی و جنگی ۲۶ روزه به تصرف درآورد.
هیوکندی در کتاب “قلعه های صلیبی” در باره قلعه شوایه ها می گوید: “این قلعه عظمت و شکوهمندیش را مدیون ثروتی است که شهسواران از زمین های غنی خود، و باج و خراجی که از همسایگان مسلمان خود، و از سخاوتمندی صلیبیانی که به دیدن آن جا می آمدند، به دست می آوردند.”
نوشته فائقه سلطان محمد و مرتضی دزفولی با استفاده از:
۱- تارنمای رسمی یونسکو
۲- ویکی پدیا
۳- کتاب آشانه عقاب نوشته پیتر ویلی