بندر باتومی با داشتن حدود ۱۴۰۰۰۰نفر در کنار دریای سیاه قرار دارد و مرکز خودمختاری آجاریا در گرجستان است. در دوره رومی ها بندر تجاری مهمی بود که “باتوسی” خوانده می شد، باتوسی به معنای جای ژرف است و دلیل نام گذاری، وجود آب های ژرف در این لنگرگاه بوده است. در دوره هخامنشی بخشی از یک ساتراپ هخامنشی بود، یوستی نیانوس آن جا را تصرف کرد و بخشی از روم شرقی شد، در سده ۷ حبیب بن مسلمه آن را به خلافت اسلامی اضافه کرد، در سده ۱۰ گرجی ها آن را تصرف کردند، در سده ۱۵ به تصرف عثمانی درآمد، در ۱۸۷۸ روس ها عثمانی را در باتومی شکست دادند و آن را به قلمرو تزاری اضافه کردند، از ۱۹۰۰ میلادی که نخستین خط لوله نفتی جهان یعنی باکو- باتومی کشیده شد توسعه بیشتری پیدا کرد، در ۱۹۱۸ عثمانی ها و در ۱۹۱۹ انگلیسی ها آن را تصرف کردند، از ۱۹۲۱ تا فروپاشی اتحاد شوروی مرکز جمهوری سوسیالیستی آجارستان شد.
ترکیب جمعیتی آن به ترتیب گرجی، ارمنی، روس، آبخازی، اکراینی، یونانی، آذربایجانی، اوستیایی، یزیدی است.
فاصله بندر باتومی تا تهران ۱۵۴۲کیلومتر و به این شرح است:
تهران تا مرز بازرگان= ۹۲۰کیلومتر
بازرگان تا ارزروم= ۳۱۰کیلومتر
ارزروم تا آرتوین= ۲۱۴کیلومتر
آرتوین تا مرز ترکیه- گرجستان= ۷۸کیلومتر
مرز ترکیه- گرجستان تا باتومی= ۲۰کیلومتر
دیدنی های باتومی:
مجسمه عشق در باتومی: نام اصلی این تندیس “زن و مرد” است ولی بیشتر به نام مجسمه عشق باتومی شناخته می شود، در کنار اسکله باتومی قرار دارد. این تندیس ۷ متری فلزی، مرد و زنی را نشان می دهد که دور از یکدیگر هستند و بین ۸ تا ۱۰ دقیقه به هم نزدیک شده و یکی می شوند. سازنده آن تامارا کِوِه سیتادزه(Kvesitadze Tamara)، معمار، نقاش و مجسمه ساز گرجی است.
تندیس مِدِه آ: از این تندیس رییس جمهور کنونی گرجستان، ساکاشویلی، پرده برداری کرده است. مده آ در افسانه های یونانی از اهالی کولخیس در گرجستان بود و هنگامی که جیسون برای پیدا کردن پشم زرین به کولخیس آمد عاشق او شد و کمک کرد تا جیسون پشم زرین را برباید. بعد جیسون مده آ را رها کرد و با گلاوکه ازدواج کرد. مده آ از شدت خشم گلاوکه، کریون پدر گلاوکه و فرزندان خود را کشت.
دژ گونیو: دژی مستحکم در ۱۵ کیلومتری باتومی و ۵ کیلومتری مرز ترکیه- گرجستان. دسترسی به آن برای دشمن سخت بوده است چرا که در سه سوی آن دریا، رودخانه و کوه قرار دارد. ۱۸ برج دیدبانی دارد.
باغ گیاه شناسی باتومی: در ۱۰ کیلومتری شمال بندر باتومی قرار دارد و ۱۱۱ هکتار وسعت دارد. گیاه شناس روس آندری نیکلاویچ کراسنوف آن را در ۱۸۸۰ بنیان گذاشت ولی گشایش رسمی آن در ۱۹۱۲ است. ۵۰۰۰گونه ی گیاهی دارد که ۱۲۰۰ گونه ی آن رز است. اداره ی آن اینک با آکادمی علوم گرجستان است. بخش های مهم باغ: غرب آسیا، زلاند نو، آمریکای جنوبی، هیمالیا، مکزیک، استرالیا، مدیترانه، قفقاز، پارک ساحلی، باغ رز.
پارک ۶ مه: در ۱۸۸۱ ساخته شده است و چون تزار روسیه الکساندر سوم در ۱۸۸۸ از آن دیدار کرد برای مدتی باغ الکساندر خوانده شد.
مسجد باتومی: باتومی مرکز خودمختاری آجارستان است و آجارستان تنها استان گرجستان است که بیشتر اهالی آن مسلمانند. مسجد کنونی باتومی در جایی است که عثمانی ها قبلا مسجد احمدیه را ساخته بودند. آن مسجد چوبی آتش گرفت و اینک مسجد جامع “ارتا” دوباره در جای آن ساخته شده است. در دوره اتحاد شوروی بسته و به خوابگاه نظامی تبدیل شده بود.
کلیسای ارمنی باتومی: معمار اتریشی “مارفلد” (Marfeld) آن را در سال ۱۸۹۰ ساخت و هزینه ساخت آن را میلیونر ارمنی تفلیسی “مانتاشو” (Mantashev)پرداخت. در ۱۹۳۷ این کلیسا بسته و تبدیل به رصدخانه شد. دو درخت بزرگ ماگنولیا در جلوی این کلیسا وجود دارند که یکی را سارویان و دیگری را ایوان آیوازوفسکی کاشته اند.
کلیسای جامع: این کلیسا با سبک گوتیک در پایان سده نوزدهم ساخته شده است. کشیش کاتولیک های باتومی اجازه ساخت آن را از تزار روسیه گرفت و ساخت آن در ۱۹۰۲ پایان گرفت.
کنیسه باتومی: در کنار موزه دولتی “خاریتون آخوله دیانی” (Khariton Akhvlediani) قرار دارد. معمار آن “سیمون ولکوویچ” در سال ۱۹۰۴ آن را ساخته است. در دوره اتحاد شوروی برای موارد غیر مذهبی از آن استفاده می شد تا در سال ۱۹۹۳ که جمهوری گرجستان آن را به کلیمی ها برگرداند.
دیدارکنندگان از باتومی: نویسنده آلمانی آرتور لیست نویسنده چند کتاب در باره گرجستان، شاعر و نویسنده روس سرگئی اسه نین نویسنده ۳۰ نمایشنامه در این شهر، آلساندر آستروفسکی، میخاییل بولگاکف که نمایشنامه باتومی را در این شهر نوشته، آندری ساخاروف، میخاییل شولوخوف در شمار نویسندگانی هستند که از باتومی دیدار کرده اند. آنتوان چخوف و ماکسیم گورگی نیز برای نخستین بار در این شهر یکدیگر را دیدند.
نوشته مرتضی دزفولی در تیر۱۳۹۰ با استفاده از:
دیدارهای میدانی در سال های ۱۳۸۷و ۱۳۹۰
تارنمای ویکی پدیا واژه های باتومی و مده آ
راهنمای باغ گیاه شناسی باتومی به زبان انگلیسی
کتاب دژ گونیو به زبان انگلیسی
نقشه راه های ترکیه
تصویرها از ژاله دوشیری و نعیمه شیرعلیزاده